هنر ایران باستان

هنر ایران باستان: قدیمی ترین مرحله ی زندگی بشر در فلات ایران تمدن عصر حجر است. به نظر می آید مربوط به ۱۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ سال پیش باشد. مدارک این زندگی در غار کمربند و غار هوتو، هر دو در نزدیکی بهشهر مازندران و همچنین غار میرملاس و غار دوشه، هر دو در لرستان وجود دارد.

غارهای «هومیان»، «شکارچیان» (کوههای بیستون کرمانشاه)، «تمتمه» (آذربایجان)، «خونیک » (خراسان) و «شنیدار» (کوهپایه های غربی زاگرس) از دیگر مظاهر منقوش زندگی اولیه در فلات ایران هستند.

در حدود پنج هزار سال قبل در جوار فلات ایران، دولت های سومر، أکد، بابل و آشور در بین النهرین (بین دو رود دجله و فرات) به وجود آمدند و سپس حدود سه هزار سال پیش در فلات ایران دولت عیلامیان ایجاد شد. پس از آن مهاجران آریایی با ایجاد دولت ماد و سپس هخامنشی، حکومت های عیلام و بین النهرین را از بین بردند. دولت هخامنشی نیز با حمله یونانیان به سرداری اسکندر از بین رفت و آنگاه دولت سلوکی و اشکانی به دنبال هم به وجود آمدند. پس از اشکانیان، دولت ساسانی روی کار آمد که با فتح ایران به وسیله اعراب مسلمان حکومت ساسانیان نیز از بین رفت.

نقاشی:

نقاشی در میان ساکنان اولیه فلات ایران بیشتر شامل نقش های روی سفالینه هاست. بدعت نقاشی روی سفال را بیشتر محققان به ساکنان اولیه فلات ایران نسبت داده اند. به جز نقاشی های روی سفال ها، تعدادی نقاشی بر دیوارهای غارهای لرستان به دست آمده که متعلق به بیش از ۱۲ هزار سال است. نقاشی های «غار کمربند» و «غار هوتو » در بهشهر نیز قدمتی ۱۰ هزار ساله دارد.

پیکر سازی و برجسته کاری :

عالی ترین و قدیمی ترین نمونه ای که در این زمینه وجود دارد، دسته چاقویی از استخوان می باشد که

 از سیلک کاشان به دست آمده و مردی را نشان می دهد که لنگی در بردارد و کمربندی به کمرش بسته است. تعدادی مهر هم از همین منطقه کشف شده که شباهت تصویری زیادی با تصاویری که از شوش به دست آورده ایم دارد، این نشانگر نوعی رابطه میان سیلک و شوش می باشد.

آثار بعدی متعلق به عیلامیان است که از شوش به دست آمده است. دولت عیلام تا حد زیادی مدیون تمدن بین النهرین بوده است. بنابر این شباهت های فراوانی در میان آثار عیلامیان و آثار مردم بین النهرین وجود دارد. از حفاری های شوش و هفت تپه تعدادی پیکر و لوحه به دست آمده که نشانگر هنر پیکرسازی در میان عیلامیان است. 

سفالگری:

سفالگری نخستین بار در ایران در عصر پارینه سنگی (ده هزار سال پیش) آشکار شد. بسیاری از محققین جهان اعتقاد دارند که ساکنان اولیه فلات ایران مبتکر چرخ سفالگری و پخت آن بوده اند.

معروف ترین سفال های ایران باستان متعلق به سیلک و شوش است. این سفالها تقریبا از ۴ تا ۶ هزار سال پیش قدمت دارند. اما در فاصله بین این دو زمان، دگرگونی بسیار مهمی در سفالگری صورت می گیرد و آن اختراع چرخ سفالگری است.

در سفالینه هایی که از سیلک به دست آمده، تأثیر چرخ سفالگری مشهود است، یعنی کوزهها کاملا متقارن هستند. تأثیر این تحول در سفالهایی که از شوش به دست آمده اند، به خوبی پیداست، زیرا کوزه ها از حد عادی بسیار بزرگتر و از ساخت ظریف تری برخوردارند. در آثاری که از شوش و هفت تپه به دست آمده، قطعاتی از سفال لعاب دار و مجسمه هایی العاب دیده نیز دیده می شوند. احتمالا این فن از بین النهرین به عیلامیان رسیده است، زیرا مردم بین النهرین در فن لعاب دادن سفال بسیار پیشرفته تر بوده اند. با ورود آریائیان آثار سفالی متفاوتی ساخته شد. این آثار بیشتر در مارلیک (گیلان) کشف شده اند.

ظروف ریتون :

ظروفی که به شکل حیوانات لوله ای شکل ساخته شده اند (مانند گاو کوهاندار مارلیک)، «ریتون» نام دارند. این نام در اصل یونانی و به معنای مایع جاری است. این ظروف، در هزاره ی چهارم قم، در ایران ساخته می شدند.